Buddyzm w Japonii

Poniżej przedstawiamy artykuł przygotowany przez Joannę Chmiel, członkinię koła, na podstawie jej wystąpienia w Bibliotece Przy Zawiszy z dnia 8 grudnia 2017 roku.

Buddyzm w Japonii – VI i VII wiek

Buddyzm, czyli druga, obok shintō, religia Japonii, została przejęta z Chin w 538 lub 552 roku za pośrednictwem poselstwa z Korei w ówczesnym państwie Paekche. Sŏngmyŏng poprosił o pomoc w walkach wewnętrznych państwo Yamato, a na zachętę przysłał różne prezenty, m.in. statuę Buddy, sztandary z buddyjskimi napisami, baldachimy oraz pisma buddyjskie. W liście polecającym pisał o buddyzmie, że: „Spośród różnych nauk ta jest najznamienitsza. Niełatwo ją wszelako objaśnić, niełatwo i pojąć.” Tak oficjalnie Japonia po raz pierwszy styka się z nową religią.

Na dworze Yamato dominują wówczas trzy rody: Soga, Nakatomi i Mononobe. Kiedy cesarz Kinmei zapytał je o zdanie nt. buddyzmu – tylko ród Soga był przychylny nowemu kultowi. To jemu przekazuje podarki do prywatnego kultu. Początkowo ród Soga, popierający nową religię, i ród Mononobe, zwalczający buddyzm, walczą między sobą o dominację na dworze Yamato. Ostatecznie buddyzm zyskuje poparcie arystokracji, a następnie rodu cesarskiego.

Przyjęcie buddyzmu w Japonii wiąże się z przeżyciem dużego wstrząsu kulturowego przez większość społeczeństwa. Jako że buddyzm został przyjęty odgórnie, a nie oddolnie, to większość społeczeństwa nie wiedziała czym jest i na czym polega nowa religia. Pojawiają się klasztory, mnisi i mniszki wraz ze swoimi nowymi strojami i śpiewami (często w języku chińskim albo koreańskim). Architektura, którą podziwiają, jest czymś zupełnie odmiennym od tego, co znali. Nowe wrażenia estetyczne wnoszą świeży powiew do kultury japońskiej. Wraz z nową religią Japonia przejmuje elementy materialne kultury nowego kultu (posągi, stroje, kadzidła, klasztory) oraz elementy kultury chińskiej, m.in pismo. Rozwija się zatem sztuka i technologia.

Buddyzm w 594 roku staje się religią państwową i cieszy się dużą popularnością wśród cesarzy i książąt. Jest nim między innymi książę Shōtoku – wielki wyznawca i propagator buddyzmu, któremu przypisuje się wręcz nadludzkie zdolności (np. przewidywanie przyszłości). Mówi się o nim jako o pierwszym patronie sztuki buddyjskiej. W 607 roku buduje Świątynię Rozkwitu Prawa Horyuji (法隆寺). Jako mądry i oświecony władca wprowadza chińskie wzory rządzenia oraz przyczynia się do rozkwitu nauk Buddy na terenie Japonii.

W VII wieku powstają pierwsze świątynie. W 584 roku Umako Soga buduje pierwsze buddyjskie sanktuarium w swojej rezydencji w Ichikawie, gdzie kapłankami są trzy koreańskie mniszki. Przykładowo w 623 roku w Japonii jest już 46 klasztorów, 816 mnichów i 569 mniszek.

Cechą wyróżniającą Japonię na tle innych krajów jest to, że pierwszymi osobami, które przyjęły święcenia buddyjskie, były młode kobiety. Szamanki musiały być w wieku 12-17 lat, a ich czystość zapewniała dobry kontakt z bóstwem. Tradycja święcenia mniszek a nie mnichów wywodzi się z rodzimych wierzeń Japończyków.

Shintō – czyli zbiór różnych rodzimych wierzeń, skupionych wokół chramu – w ówczesnej Japonii pełniło funkcję negatywną – ludzie zwracali się do bóstw shintō z prośbami o zaprzestanie deszczu, zdjęcie klątwy, odwrócenie gniewu. Dużą wagę przywiązywali do magii i obrzędów. Natomiast do nowego silnego boga Buddy zwracano się z prośbami pozytywnymi – oddaje się mu część nie po to, by odwrócić jego gniew, ale by zyskać przychylność i otrzymać od niego pewne korzyści. Buddyzm zapełnił w ten sposób puste miejsce w wierzeniach mieszkańców Archipelagu Japońskiego.

Centralną pozycję w klasztorach buddyjskich zajmowała stupa – symbolizująca grób Buddy. Przechowywano w niej jego relikwie – był to konieczny element dobrze działającego klasztoru jako miejsca szczególnie sprzyjającemu komunikowaniu się ze światem nadprzyrodzonym i uzyskiwaniu od niego doczesnych korzyści. Z czasem stały się miejscami kultu przodków na równi z kurhanami.

Buddyzm rozszerzał perspektywę życia jednostki, również życia po śmierci, nie zmuszał jednak swoich wyznawców do zmiany ich dotychczasowych zapatrywań. Współegzystował z rodzimymi wierzeniami, był zawsze doktryną pokojową. Nadał starym wierzeniom i zwyczajom większą moc i siłę. Mieszkańcy Archipelagu Japońskiego traktowali buddyzm jako doskonalszą, a przede wszystkim przynoszącą większe korzyści formę rodzimych wierzeń. Idee buddyjskie, takie jak ulotność chwili, melancholijność, niedefiniowalność pojęć, bardzo szybko zaczęły wpływać na mentalność Japończyków i stały się jego kluczowymi składnikami.

Japonia jest dobrym przykładem na to, jak buddyzm na jakimkolwiek terenie swobodnie i pokojowo dopasowuje się do lokalnych wierzeń i mentalności mieszkańców danego obszaru. W każdym kraju, w którym się rozprzestrzeniał rozwijał swoje własne formy kultu i struktury religijne. Dzisiaj buddyzm stanowi bardzo ważny element mentalności Japończyków. Obecnie 36% społeczeństwa identyfikuje się jako buddyści (2010r.).

Seken munashishi

Tada Butsu kore makoto nari

Świat jest pustką i fałszem,

Jedynie Budda jest Prawdą

Książę Shōtoku